در شرایطی که هزینههای درمان و تهیه دارو برای بیماران بیش از پیش سنگین شده، پدیدهای نگرانکننده در برخی نقاط شهر خودنمایی میکند: نسخههایی که نه برای درمان، بلکه برای هدایت بیمار به داروخانهای خاص نوشته میشوند. گاهی تنها همان داروخانه قادر به خواندن دستخط پزشک است و گاهی تأکید بر خرید دارویی با برند مشخص، ذهن بیماران را درگیر میکند. در حالی که بسیاری از پزشکان همچنان به اصول حرفهای پایبندند، زمزمههایی از روابط مالی پنهان میان برخی پزشکان، داروخانهها و شرکتهای پخش دارو شنیده میشود؛ روابطی که نهتنها هزینه درمان را افزایش میدهد، بلکه اعتماد عمومی به نظام سلامت را نیز خدشهدار میکند.
در گزارشی از روزنامه ایران، این موضوع از زبان بیماران و کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از بیماران روایت میکند که پزشکش او را به داروخانهای خاص ارجاع داده و نسخهای با برند مشخص برایش نوشته بود. او ابتدا تصور میکرد این توصیه برای تضمین کیفیت داروست، اما پس از مدتی متوجه شد که این ارجاع، بخشی از همکاری مالی میان پزشک و داروخانه است.
مورد مشابهی از سوی بیماری دیگر نیز مطرح شده؛ نسخهای که تنها در داروخانه معرفیشده توسط دندانپزشک قابل خواندن بود و شامل اقلامی گرانقیمت مانند مسواک و خمیردندان خاص بود. این بیمار معتقد است که برخی پزشکان با نگاه سودجویانه، بیماران را به داروخانههایی هدایت میکنند که با آنها توافق مالی دارند.
یکی از داروسازان نیز در گفتوگویی تأکید میکند که برخی داروخانهها با پزشکان توافق میکنند تا داروهایی خاص، بهویژه مکملهای تقویتی، در نسخهها گنجانده شود. این داروها گاهی بهدلیل موجودی بالا یا سود بیشتر، بهصورت هدفمند تجویز میشوند.
در داروخانهها نیز شاهد افزایش چشمگیر عرضه مکملها و ویتامینها هستیم؛ بهگونهای که قفسههای دارو در مقایسه با محصولات مکمل، کمتر به چشم میآیند. برخی بیماران از این وضعیت گلایه دارند و آن را نشانهای از اولویت سود بر سلامت میدانند. با این حال، مسئول یکی از داروخانهها معتقد است که سود اصلی این محصولات به شرکتهای تولیدکننده میرسد و داروخانهها گاهی مجبورند برای دریافت داروهای ضروری، اقلام مکمل را نیز سفارش دهند.
هادی احمدی، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران، ضمن تأیید وجود چنین تخلفاتی، توضیح میدهد که این معاملات اغلب پنهانی انجام میشوند و بههمین دلیل، شکایات رسمی از سوی بیماران اندک است. او همچنین به شیوههایی مانند نسخهنویسی کددار اشاره میکند که تنها توسط داروخانه خاص قابل خواندن است؛ روشی که بهگفته او، غیراخلاقی و تخلف محسوب میشود.
احمدی معتقد است که مشکلات اقتصادی و پایین بودن تعرفههای پزشکی زمینهساز چنین تخلفاتی شدهاند، اما این موضوع توجیهپذیر نیست. او خواستار اقدام جدی وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و معاونت غذا و دارو برای مقابله با این پدیده شده و پیشنهاد میدهد که بازرسیهای سختگیرانهتر، اعمال جرایم سنگینتر و اجرای فراگیر نسخههای الکترونیک میتواند از گسترش این تخلفات جلوگیری کند.
در نهایت، آنچه از این گزارش برمیآید، ضرورت شفافسازی و نظارت دقیقتر بر روابط میان پزشکان، داروخانهها و شرکتهای دارویی است؛ چرا که سلامت بیماران نباید قربانی منافع مالی پنهان شود.
