بر اساس دادههای منتشرشده از منابع معتبر جهانی، ایران با مصرف روزانه ۶۸ دوز درمانی به ازای هر ۱,۰۰۰ نفر، در صدر فهرست جهانی مصرف آنتیبیوتیکها قرار گرفته است. این رقم بیش از سه برابر میانگین جهانی (۱۸ دوز) است و زنگ خطری جدی درباره وضعیت تجویز و مصرف دارو در کشور به صدا درآورده است.
در حالی که آنتیبیوتیکها یکی از مهمترین دستاوردهای پزشکی مدرن محسوب میشوند، استفاده بیرویه از آنها زمینهساز شکلگیری باکتریهای مقاوم به دارو شده که تهدیدی جهانی برای سلامت عمومی بهشمار میرود. بررسیهای جدید نشان میدهد که نزدیک به نیمی از تجویزهای آنتیبیوتیک در مراکز درمانی ایران فاقد توجیه پزشکی هستند؛ موضوعی که بهوضوح از ضعف نظارت و دسترسی آسان به داروهای بدون نسخه حکایت دارد.
ایران تنها کشوری نیست که با چنین چالشی روبهروست. کشورهای دیگری مانند آفریقای جنوبی (۵۱ دوز)، مصر (۵۰ دوز)، بنگلادش (۴۹ دوز) و تانزانیا (۳۵ دوز) نیز در رتبههای بالای این فهرست قرار دارند. این آمارها نشان میدهند که در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه، مصرف آنتیبیوتیک بهطور قابل توجهی بالاتر از استانداردهای جهانی است.
در اروپا، تفاوتهای منطقهای قابل توجهی در مصرف آنتیبیوتیک دیده میشود. کشورهای جنوب اروپا مانند فرانسه، مالت، ایتالیا و اسپانیا با مصرف حدود ۲۴ تا ۲۵ دوز روزانه، در سطحی بالاتر از کشورهای شمالی قرار دارند. در مقابل، کشورهای نوردیک نظیر دانمارک، نروژ و فنلاند مصرفی در حدود ۱۲ تا ۱۵ دوز دارند. این اختلافها نهتنها به سیاستهای بهداشتی و نظارتی مربوط میشود، بلکه نگرشهای فرهنگی نسبت به مصرف دارو نیز نقش مهمی ایفا میکنند.
ایالات متحده با ۲۲ دوز روزانه در جایگاه ۲۳ این فهرست قرار دارد؛ عددی که پایینتر از بسیاری از کشورهای اروپایی است، اما همچنان نشاندهندهی مصرف قابل توجهی در مقایسه با کشورهای توسعهیافتهای مانند کانادا (۱۵ دوز) و بریتانیا (۲۰ دوز) است.
در مجموع، مصرف بالای آنتیبیوتیک در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، اغلب ناشی از ضعف زیرساختهای درمانی، نبود نظارت کافی بر فروش دارو و فرهنگ عمومی تجویز سریع دارو است. این وضعیت نهتنها سلامت فردی را تهدید میکند، بلکه در سطح جهانی نیز خطر گسترش مقاومت دارویی را افزایش میدهد—چالشی که نیازمند اقدام فوری، آموزش عمومی و اصلاح سیاستهای دارویی است.
