قطعاً واژه همای سعادت به گوش شما نیز خورده است. اما چقدر در مورد این پرنده افسانه‌ای ایران زمین آشنایی دارید. هما در فرهنگ ایران یک پرنده مقدس است. شاید جالب باشید که بدانید این پرنده در واقعیت یک گونه پرنده واقعی و بومی ایران است که ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. در ادامه آشنایی با این پرنده افسانه‌ای با لایفاتک همراه باشید.
همای سعادت پرنده‌ای افسانه‌ای در تاریخ ایران است که بیشتر نام آن در قصه ها و داستان های کهن شنیده شده است. همای سعادت برخلاف باور عموم یک پرنده حقیق است که مدتی باور بر انقراض آن می‌رفت تا اینکه مجدداً رویت شد.
آشنایی با همای سعادت
هما، پرنده‌ای است که در فرهنگ و ادب پارسی جایگاهی والایی برای خود دارد، این پرنده همواره الهام‌بخش شاعران و ادیبان بوده است.
این مرغ افسانه‌ای در اشعار بی‌شماری به عنوان تجسم خوش‌اقبالی و بخت نیک ستایش شده است. همچنین در گنجینه ادب فارسی، هما را مظهر شکوه و عظمت می‌دانند و حضورش را به فال نیک می‌گیرند.
روایت‌ها حاکی از آن است که این پرنده را خجسته می‌پنداشتند و مردمان برای بهره‌مندی از برکت و میمنت آن، در سایه‌اش می‌ایستادند. این باور عمیق در فرهنگ ایرانی، هما را به نمادی ماندگار از سعادت و اقبال تبدیل کرده است. بنابراین، این جمله که می‌گویند همای سعادت بر دوش شخصی نشسته از این فرهنگ کهن سرچشمه گرفته است.
جال است که بدانید پرنده همای سعادت در واقعیت یک نوع لاشخور است که به دلیل تغذیه از استخوان، به «استخوان‌خوار» نیز شهرت دارد.
نام علمی این پرنده، Gypaetus Barbatus و نام انگلیسی آن Bearded vulture (کرکس ریشو) است. این پرنده که جزو گونه‌های حمایت شده ایران است، اغلب در ارتفاعات مناطق کوهستانی مشغول پرواز است، بنابراین به ندرت توسط مردم عادی رویت می‌شود.
غذای پرنده هما
افسانه همای سعادت با واقعیت تغذیه این پرنده پیوند خورده است. حدود هشتاد درصد رژیم غذایی هما را استخوان‌ها و مغز استخوان تشکیل می‌دهد. اسید معده قوی این پرنده قادر است استخوان را در کمتر از ۲۴ ساعت هضم کند. پرنده هما برخلاف دیگر کرکس‌ها، به خوردن گوشت و لاشه علاقه‌ای ندارد و تنها به خوردن استخوان‌ها بسنده می‌کند. هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها پرتاب می‌کند تا به قطعات کوچک‌تر شکسته شود. گاهی هم از لاک‌پشت‌های کوچک زنده به همین روش تغذیه می‌کند.
ظاهر مرغ هما
نوع زندگی پرنده افسانه‌ای هما
پرنده همای رحمت، موجودی تک‌همسر است که معمولاً فقط یک بار در سال اقدام به جفت‌گیری می‌کند. هر دو جنس نر و ماده در تغذیه جوجه‌ها با یکدیگر همکاری می‌کنند.
لانه‌سازی این پرنده در شکاف صخره‌های دورافتاده یا بر بلندی‌های صعب‌العبور انجام می‌شود. گفتنی است که همای سعادت یکی از بزرگ‌ترین کرکس‌های دنیای قدیم است. قد آن می‌تواند به ۱.۲ متر برسد و درازای بال‌هایش بین ۲ تا ۳ متر است. مرغ هما عمری در حدود ۴۵ سال دارد، که در مقایسه با میانگین عمر ۲۱.۴ ساله دیگر کرکس‌های وحشی، بسیار قابل ملاحظه و جالب است.
افسانه همای سعادت با خطر انقراض این گونه در تضاد است. شکار غیرقانونی و باورهای نادرست در گذشته، جمعیت هما را به شدت کاهش داده است. امروزه اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) آن را به عنوان گونه تحت حمایت طبقه‌بندی کرده است.
گونه‌های مشابه
یکی از نزدیک‌ترین خویشاوندان پرنده هما، کرکس مصری است. این پرنده با پرهای کاملاً سفید و سر و گردن زرد و همچنین وزنی کمتر از دو کیلوگرم کوچک‌ترین نوع کرکس در جهان به حساب می‌آید.
به گفته توماس لیتلتون پویز، رئیس سابق اتحادیه پرنده‌شناسی بریتانیا، هما می‌تواند پرنده خانگی خوبی باشد. البته این نظر بسیار بحث‌برانگیز است و با توجه به وضعیت حفاظتی هما، نگهداری آن به عنوان حیوان خانگی توصیه نمی‌گردد.
کلام پاینی
مرغ همای سعادت، پرنده‌ای افسانه‌ای در فرهنگ ایرانی است و در واقعیت موجودی شگفت‌انگیز با ویژگی‌های منحصر به فرد است. از رژیم غذایی خاص گرفته تا ظاهر چشمگیر و عمر طولانی، همه و همه باعث شده‌اند تا هما در طول تاریخ توجه انسان‌ها را به خود جلب کند.
افسانه‌های همای سعادت ریشه در واقعیت‌های زیستی این پرنده دارد، اما متأسفانه امروزه این پرنده زیبا با خطر انقراض روبرو شده است. درک بهتر این گونه ارزشمند و تلاش برای حفاظت از آن، نه تنها به بقای یک گونه جانوری کمک می‌کند، بلکه بخش مهمی از میراث فرهنگی و طبیعی ایران را نیز حفظ خواهد کرد.
منبع: لایفاتک
