در دهه سوم زندگی، کاهش تدریجی تراکم استخوان ممکن است بیعلامت و بدون درد آغاز شود و در صورت بیتوجهی به پوکی استخوان منجر گردد. به همین دلیل، انجام اسکن دکسا (DEXA) بهعنوان روشی دقیق و غیرتهاجمی برای بررسی سلامت استخوانها و ترکیب بدن، به زنان بالای ۳۰ سال توصیه میشود. این اسکن با اندازهگیری تراکم استخوان، میزان چربی و عضله، خطر شکستگیها را پیشبینی کرده و امکان مداخله پیشگیرانه را فراهم میسازد.
چرا اسکن دکسا اهمیت دارد؟
پوکی استخوان، بیماریای خاموش است که با کاهش تراکم استخوان، ساختار اسکلتی بدن را تضعیف کرده و احتمال شکستگی را افزایش میدهد. اگرچه در گذشته این بیماری مختص سالمندان تلقی میشد، امروزه بهدلیل تغذیه نامناسب، بیماریهای زمینهای و مصرف برخی داروها، در میان جوانان نیز شایع شده است.
دکتر پوجا گدوآنی، پزشک مقیم لسآنجلس، نسبت به مصرف داروهای تزریقی کاهش وزن مانند اوزمپیک هشدار میدهد؛ این داروها در صورت استفاده نادرست میتوانند به کاهش تراکم استخوان منجر شوند. او توصیه میکند زنان در دهه ۳۰ زندگی برای ارزیابی سلامت استخوانها و پیشگیری از عوارض احتمالی، اسکن دکسا انجام دهند.
نحوه عملکرد اسکن دکسا
در این روش، دو پرتوی ایکس با انرژیهای متفاوت به بدن تابیده میشود و میزان جذب آنها توسط بافت نرم و استخوان اندازهگیری میگردد. این فرآیند که حدود ۳۰ دقیقه زمان میبرد، بدون درد و بدون نیاز به تزریق یا ماده حاجب انجام میشود و دقتی در حدود ۱ تا ۲ درصد دارد.
اطلاعاتی که اسکن دکسا ارائه میدهد
اسکن دکسا علاوه بر تشخیص پوکی استخوان و اُستئوپنی، میتواند موارد زیر را نیز شناسایی کند:
- کاهش توده عضلانی (سارکوپنی)
- چاقی همراه با کاهش عضله و تراکم استخوان
- توزیع غیرطبیعی چربی احشایی
- شکستگیهای بیدلیل یا ناشی از اختلالات هورمونی
این روش نسبت به ترازوهای معمولی و حتی امآرآی، اطلاعات دقیقتری درباره ترکیب بدن ارائه میدهد و برای پایش تغییرات در دورههای کاهش وزن، تمرینات قدرتی یا تغییرات هورمونی بسیار مناسب است.
آیا افراد سالم هم باید این اسکن را انجام دهند؟
توده استخوانی معمولاً در حوالی ۳۰ سالگی به اوج خود میرسد و پس از آن روند تجزیه استخوان از ساخت آن پیشی میگیرد. عوامل ژنتیکی، تغذیه، سبک زندگی، مصرف الکل و سیگار، و تغییرات هورمونی مانند کاهش استروژن در دوران پیشیائسگی میتوانند این روند را تسریع کنند.
افرادی با سابقه خانوادگی پوکی استخوان، تغذیه نامناسب، کمتحرکی یا کاهش وزن سریع نیز در معرض خطر هستند. داروهای GLP-1 که اشتها را سرکوب میکنند، اگر با رژیم غذایی مناسب و تمرینات قدرتی همراه نباشند، ممکن است موجب کاهش توده عضلانی و استخوانی شوند.
درمان کاهش تراکم استخوان
در صورت تشخیص کاهش تراکم استخوان، ابتدا باید علت آن مشخص شود. درمانهای پیشنهادی شامل:
- تمرینات قدرتی
- مصرف کافی پروتئین، کلسیم و ویتامین D
- هورموندرمانی در موارد خاص
- آموزش تعادل و پیشگیری از سقوط
- اصلاح سبک زندگی
در موارد شدید، داروهایی مانند بیسفسفوناتها و دنوزوماب برای کاهش تخریب استخوان و تریپاراتید برای تحریک ساخت استخوان جدید تجویز میشوند.
دکتر گدوآنی تأکید میکند که پیشگیری در دهههای ۳۰ و ۴۰ زندگی کلید حفظ سلامت استخوانهاست؛ با شناسایی زودهنگام، اصلاح سبک زندگی و انجام اسکنهای دورهای میتوان از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کرد.
