در دنیای پرنوسان اقتصاد جهانی، یکی از مهمترین ابزارهای ثبات مالی کشورها، ذخایر ارزی و طلای بانکهای مرکزی است. این ذخایر که شامل ارزهای معتبر خارجی، طلا و داراییهای نقدشونده دیگر هستند، بهمنزله پشتوانهای حیاتی برای مقابله با بحرانهای مالی، نوسانات بازار ارز و شوکهای ژئوپلیتیکی عمل میکنند. در واقع، این منابع را میتوان بهعنوان «سپر محافظ مالی» کشورها در برابر طوفانهای اقتصادی جهانی در نظر گرفت.
بررسی دادههای منتشرشده از سوی پایگاه اطلاعاتی The World Factbook نشان میدهد که در سال ۲۰۲۴، ۵۰ کشور برتر جهان از نظر میزان ذخایر ارزی و طلای بانک مرکزی، سهم قابلتوجهی از توازن مالی بینالمللی را در اختیار دارند. ده کشور نخست این فهرست، مجموعاً بیش از ۹.۴ تریلیون دلار ذخایر دارند که معادل بیش از ۶۰ درصد کل ذخایر جهانی است؛ رقمی که جایگاه استراتژیک آنها را در معادلات اقتصادی جهان تثبیت میکند.
در صدر این فهرست، چین با بیش از ۳.۴ تریلیون دلار ذخیره، پیشتاز مطلق است. این حجم عظیم از ذخایر، عمدتاً حاصل مازاد تجاری پایدار این کشور است؛ جایی که صادرات همواره بر واردات پیشی گرفته و موجب ورود مداوم ارزهای خارجی به اقتصاد چین شده است. برای جلوگیری از افزایش بیشازحد ارزش یوان، بانک مرکزی چین با خرید ارزهای خارجی وارد عمل میشود و در عین حال، برای کنترل تورم ناشی از تزریق نقدینگی، از سیاستی به نام «استریلیزاسیون» بهره میبرد. این سیاست شامل اقداماتی مانند فروش اوراق قرضه یا افزایش نرخ ذخیره قانونی بانکهاست که به کاهش اثرات تورمی کمک میکند.
در جایگاه دوم، ژاپن با بیش از ۱.۲ تریلیون دلار ذخیره قرار دارد و پس از آن ایالات متحده و سوئیس بهترتیب با حدود ۹۱۰ و ۹۰۹ میلیارد دلار در رتبههای سوم و چهارم ایستادهاند. حضور سوئیس در میان چهار کشور نخست، ریشه در بحران مالی سال ۲۰۰۸ دارد؛ زمانی که فرانک سوئیس بهعنوان ارزی امن مورد توجه سرمایهگذاران قرار گرفت. افزایش تقاضا برای این ارز، ارزش آن را بهسرعت بالا برد و خطر تورم منفی را افزایش داد. در واکنش، بانک ملی سوئیس اقدام به خرید گسترده ارزهای خارجی کرد تا از افزایش بیشازحد ارزش فرانک جلوگیری کند. این سیاست منجر به انباشت چشمگیر ذخایر ارزی شد که در سالهای اخیر نیز برای کنترل تورم مورد استفاده قرار گرفتهاند.
هند، روسیه، عربستان سعودی، هنگکنگ، کره جنوبی و سنگاپور نیز در میان ده کشور نخست قرار دارند و هر یک با سیاستهای خاص خود، تلاش کردهاند تا ذخایر ارزی را بهعنوان ابزاری برای حفظ ثبات اقتصادی تقویت کنند. برای مثال، عربستان با تکیه بر درآمدهای نفتی، و کره جنوبی با صادرات فناوری، توانستهاند ذخایر قابلتوجهی را گردآوری کنند.
این گزارش نهتنها تصویری از وضعیت ذخایر جهانی ارائه میدهد، بلکه نشان میدهد که چگونه کشورها با استفاده از منابع مالی خود، در برابر بحرانها ایستادگی میکنند و نفوذ خود را در بازارهای بینالمللی افزایش میدهند. در جهانی که هر لحظه ممکن است با بحرانهای مالی، جنگهای تجاری یا نوسانات ژئوپلیتیکی مواجه شود، داشتن ذخایر ارزی قوی، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی استراتژیک برای بقا و پیشرفت اقتصادی بهشمار میرود.
