امینه اردوغان، همسر رجب طیب اردوغان و بانوی اول ترکیه، پیش از ورود به عرصه سیاسی بهعنوان فعال اجتماعی شناخته میشد. او در دوران جوانی در انجمنهای زنان و دانشجویی فعالیت داشت و بعدها با ترویج طرح «پسماند صفر» (Zero Waste)، نقش مهمی در ارتقای آگاهیهای زیستمحیطی ایفا کرد. این ابتکار بهتدریج به یک حرکت جهانی تبدیل شد و برای تلاشهایش در این زمینه، امینه اردوغان موفق به دریافت جوایز بینالمللی متعددی از جمله تقدیرهایی از سوی سازمان ملل متحد و بانک جهانی شد.
در جریان نشست صلح و آتشبس غزه که در شرمالشیخ مصر برگزار شد، دونالد ترامپ بهعنوان میانجی اصلی مذاکرات، از همکاری رهبران منطقه از جمله رجب طیب اردوغان قدردانی کرد. او در سخنرانی خود ضمن تشکر از رئیسجمهور ترکیه، خطاب به او گفت: «رئیسجمهور اردوغان همیشه وقتی به او نیاز دارم در کنار ماست… از شما بسیار تشکر میکنم و به همسرتان سلام برسانید، همسر زیبایتان.» این جمله با واکنش گستردهای در رسانهها همراه شد و بازتاب زیادی در فضای عمومی داشت.
بیوگرافی امینه اردوغان
تولد و خانواده
امینه اردوغان (Emine Erdoğan) با نام اصلی امینه گلباران در ۱۶ فوریه ۱۹۵۵ در منطقه اسکودار استانبول متولد شد. خانواده پدری او اصالتاً اهل سیرت بوده و ریشههای عرب دارد. او پنجمین و آخرین فرزند خانواده و تنها دختر پدر و مادرش است.
او در ۱۵ سالگی تحت فشار یکی از برادرانش مجبور به پوشیدن روسری شد که بسیار باعث ناراحتیاش بود با این حال به گفته خودش، پس از مطالعه کتابهای دینی، این تصمیم خودش بود که حجاب داشته باشد.
تحصیلات
او در یک دبیرستان فنی دخترانه در استانبول تحصیل کرد، ولی دیپلم خود را تکمیل نکرد. در طول تحصیلاتش در رویدادهای فرهنگی و علمی دانشجویی شرکت داشت و از جمله اعضای بنیانگذار «انجمن زنان آرمانگرا» بود. این فعالیتهای او پیش از ازدواجش با رجب طیب اردوغان انجام گرفت و نقش مهمی در شکلگیری پیوندهای اجتماعی او داشت.
ازدواج و فرزندان
رجب طیب اردوغان و امینه اردوغان در ۴ ژوئیه ۱۹۷۸ ازدواج کردند. این زوج چهار فرزند دارند؛ احمد بوراک (متولد ۱۹۷۹)، نجمالدین بلال (متولد ۱۹۸۱)، اسرا (متولد ۱۹۸۳) و سمیه (متولد ۱۹۸۵). ازدواج امینه و رجب طیب اردوغان در حالی صورت گرفت که هردو هنوز در اوایل مسیر زندگی حرفهای خود بودند.
فرزندان آنها نیز در عرصههای سیاسی و تجاری فعال هستند؛ به عنوان مثال، بلال اردوغان در اداره و مدیریت چندین بنیاد آموزشی نقش دارد.
فعالیتهای اجتماعی و سیاسی
پس از تأسیس حزب رفاه، امینه اردوغان عضو هیأت مؤسس شاخه زنان این حزب شد و با راهاندازی جریانی در کنگره ۱۹۹۴، به مشارکت فعال زنان در سیاست کمک کرد. پس از آن که شوهرش به شهرداری استانبول رسید، او در پروژههای اجتماعی شهرداری نیز مشارکت کرد.
در سال ۲۰۰۵ او مرکز توسعه اجتماعی (TOGEM) را تأسیس کرد و به طرحهای آموزشی زنان و کودکان یاری رساند. امینه اردوغان همچنین طرحهای مختلف آموزشی را پیش برده است؛ او کمپینهایی مانند «مادران و دختران در مدرسه» را برای افزایش تحصیل دختران راهاندازی کرد. علاوه بر این، او نقش فعالی در مخالفت با ازدواج اجباری کودکان داشته است و آن را «کاملاً غیرقابل» خوانده است.
ابتکارات زیستمحیطی امینه اردوغان
همسر رجب طیب اردوغان به مسائل محیطزیستی اهمیت ویژه میدهد. زیر نظر او، طرح «پسماند صفر» از سپتامبر ۲۰۱۷ در ترکیه شروع شد که طی هشت سال به ۲۰۵٬۰۰۰ ساختمان در سراسر کشور گسترش یافته و نرخ بازیافت مواد را از ۱۳ درصد به ۳۶ درصد افزایش داده است. گفته میشود که این برنامه همچنین صرفهجویی اقتصادی قابل توجهی ایجاد کرده و از قطع میلیونها درخت جلوگیری کرده است.
وی نخستین همسر یک رهبر جهان بود که در مجمع عمومی سازمان ملل درباره پسماند صفر سخنرانی کرد و رهبری هیئت مشورتی عالی پسماند صفر سازمان ملل را برعهده دارد. کوششهای او در این زمینه باعث شده روز جهانی پسماند صفر توسط سازمان ملل به تصویب برسد و کشورهای مختلفی طرحهای مشابهی را بر مبنای مدل ترکیه اجرا کنند.
جوایز و افتخارات امینه اردوغان
بانوی اول ترکیه به خاطر فعالیتهای انساندوستانه و زیستمحیطی خود جوایز متعددی دریافت کرده است. از جمله در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۱۰ نشان عالی «نشانِ پاکستان» به پاس کمک به قربانیان سیلهای پاکستان به او اهدا شد. همچنین در فوریه ۲۰۱۱، جایزه بینالمللی «پری دو لا فونداسیون» از نشست کرانس مونتانا در بروکسل به وی اعطا شد. به علاوه، پروژههای زیستمحیطی او مانند «پسماند صفر» نیز جوایز بینالمللی فراوانی از جمله از سازمان ملل متحد و بانک جهانی دریافت کرده است.
حاشیهها و انتقادات
مانند بسیاری از شخصیتهای مطرح، امینه اردوغان نیز اظهار نظرها و اقداماتش با واکنش رسانهها و منتقدان همراه بوده است. به عنوان نمونه، در مارس ۲۰۱۶ او در یک همایش رسمی اعلام کرد که «حرمسراهای عثمانی مدرسهای برای تربیت زنان برای زندگی» بودند. این جمله جنجالبرانگیز با انتقاد فعالان حقوق زنان و برخی رسانهها روبهرو شد.
همچنین در سپتامبر ۲۰۱۶ در سخنرانی در نیویورک، کودتای نافرجام ترکیه را با حملات تروریستی به نمادهایی مانند پل بروکلین مقایسه کرد؛ این اظهارنظر در رسانههای غربی مورد تمسخر قرار گرفت و به او گوشزد شد که مردم آمریکا با واقعه ۱۱ سپتامبر زندگی کردهاند.
در داخل ترکیه، سبک زندگی تجملی امینه اردوغان، همسر رئیسجمهور، با واکنشهای انتقادی روبهرو شده است. برخی منتقدان او را با ایملدا مارکوس، همسر دیکتاتور پیشین فیلیپین، مقایسه میکنند. یکی از موارد بحثبرانگیز، ویدیویی بود که نشان میداد او در حاشیه نشست ناتو در ورشو در سپتامبر ۲۰۱۹ حدود ۵۰ هزار دلار صرف خرید اقلام تزئینی کرده است؛ موضوعی که موجی از انتقاد در شبکههای اجتماعی به راه انداخت. هشتگهایی مانند «امینه خرید میکند و مردم هزینه میدهند» در فضای مجازی ترند شد و بسیاری خواستار اختصاص منابع مالی به نیازمندان بهجای هزینههای شخصی شدند.
در همان سال، تصویری از او با یک کیف بسیار گرانقیمت برند هرمس نیز جنجالبرانگیز شد. این تصویر به اندازهای واکنشبرانگیز بود که در پی انتقاد یکی از روزنامهنگاران، او به اتهام «توهین» به بانوی اول ترکیه به دادگاه کشیده شد—اتهامی که در نهایت منجر به تبرئه وی شد.
