انتشار گزارشی در شبکه بیبیسی فارسی با عنوان “فرح پهلوی و اسما اسد؛ سرنوشت دو زن” واکنشهای بسیاری را در میان کاربران شبکههای اجتماعی برانگیخته است. این گزارش تلاش میکند سرنوشت این دو بانوی اول سابق ایران و سوریه را مقایسه کند و مدعی است که شرایط فرح پهلوی پس از ترک ایران بدتر از شرایط کنونی اسما اسد در روسیه است. در بخشی از این گزارش آمده است:
شاید حالا اسما اسد پردهای را کنار میزند و یک خیابان خلوت با درختان عریان و سرمازده را از نظر میگذراند و از خود میپرسد آیا سرنوشت من این بود که نیمه دوم عمرم را در چنین یخبندانی سپری کنم؟
فرح پهلوی و اسما اسد؛ سرنوشت دو زن
فرح پهلوی به روایت خودش در روز ترک ایران چندین نامه نوشت تا کسانی که قدرت یا نفوذ داشتند را به کمک بطلبد. او گمان نمیکرد باقی عمرش را در تبعید در کشورهای مختلف بگذراند.
سرنوشت فرح پهلوی و اسما اسد برای کسانی که فراز و فرود حکومتها و بانوان اول این حکومتها را با علاقه مطالعه میکنند، تشابهات و تفاوتهای خواندنی دارد. فرح پهلوی و اسما اسد هر دو زنانی جوان، تحصیلکرده و زیبا بودند. فرح، به گفته خودش در کتاب خاطراتی که منتشر کرد، ابتدا در چشم اطرافیان شاه در اروپا جلوه کرد و پس از دیدار با شاه در سفری تابستانی در تهران مورد پسند او واقع شد.
وقتی شاه ایران و فرح پهلوی ایران را ترک کردند، قدرتمندترین حامیشان، آمریکا، به آنان پناه نداد. اما وقتی عرصه بر بشار اسد تنگ شد، روسیه، قویترین حامیاش، به او و اسما اسد و فرزندانشان پناه داد. برای پوتین اهمیت چندانی ندارد که حاکمان جدید سوریه و افکار عمومی در این مورد چه فکر میکنند، اما برای رئیسجمهور و دستگاههای سیاستگذار آمریکا مهم بود که نظام اسلامی به کدام سو میرود و در مورد آمریکا چه فکر میکند، دغدغهای که مانع انقلابیون در بالا رفتن از دیوار سفارت آمریکا در تهران نشد.
مقایسه بازی سرنوشت با فرح پهلوی و اسما اسد به اینجا خاتمه نمییابد. فرح پهلوی سالهای بیشتری در اوج بود، اما دوران تبعید او بسیار دردناک بوده است، سرنوشتی که اسما اسد امیدوار است هرگز به آن دچار نشود.
فرح پهلوی و محمدرضا شاه تا مدتی پس از ترک ایران نه فقط رانده شده بلکه آواره بودند. فرح پهلوی همسر خود را که تا چند سال قبل در اوج اقتدار و سلامت بود، به فاصله کوتاهی پس از شروع تبعید از دست داد. در سالهای پس از آن، شاهد مرگ دو فرزند جوان خود بود. افزون بر اینها، هر بار که در فرح امیدی به اعاده سلطنت برای فرزندش شعله کشیده، این امید پس از مدتی به یاس تبدیل شده است.
معرفی فرح پهلوی
فرح پهلوی که قبل از ازدواج با شاه مخلوع، دیبا نام داشت، در ۲۲ مهر ۱۳۱۷ (۱۴ اکتبر ۱۹۳۸) متولد شده است. پس از تاجگذاری، او به عنوان شهبانو فرح پهلوی شناخته شد.
فرح دیبا، همسر سوم محمدرضا پهلوی، از ۲۹ آذر ۱۳۳۸ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ آخرین ملکه ایران بود. او تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷ با عنوان سلطنتی عُلیاحضرت شهبانو خطاب میشد.
خانواده فرح پهلوی
فرح دیبا تنها فرزند فریده قطبی (۱۲۹۶–۱۳۷۹) و سهراب دیبا (۱۲۷۸–۱۳۲۶)، افسر ارتش، بود. طبق نوشته فرح در کتاب خاطراتش، خانواده پدرش از مردمان آذربایجان و خانواده مادرش اصالتاً گیلک و اهل لاهیجان بودند.
پدر فرح، سهراب دیبا، فرزند مهدیخان آذری (شعاع الدوله) و ماهتاج منورالسلطنه، از خانوادههای سرشناس آذربایجان بود. سهراب دیبا اهل تبریز و از محله ششگلان آن شهر بود. او فارغالتحصیل از دانشکده افسری سن پترزبورگ بود و پس از انقلاب اکتبر به فرانسه رفت و در آنجا دیپلم متوسطه خود را گرفت و تحصیلات عالیه خود را در رشته حقوق آغاز کرد. سپس به مدرسه نظامی سن سیر رفت و پس از پایان تحصیلاتش به ایران بازگشت و در ارتش نوین ایران استخدام شد. سهراب دیبا در سال ۱۳۲۶ به دلیل ابتلا به سرطان درگذشت.
تحصیلات فرح پهلوی
هنگامی که فرح ۶ ساله بود، پدرش او را در «مدرسه ایتالیایی خواهران روحانی» نامنویسی کرد. در ده سالگی به مدرسه ژاندارک تهران رفت و به عنوان کاپیتان تیم بسکتبال برگزیده شد. سه بار تیم بسکتبال ژاندارک به کاپیتانی او قهرمان تهران شد. در سال ۱۳۳۳، فرح دیبا قهرمان پرش ارتفاع و پرش طول و دو میدانی تهران شد. او در مدرسه ژاندارک به گروه پیشاهنگان پیوست و بعداً سرپرست گروه پیشاهنگی شد و در سال ۱۳۳۵ نخستین سفر خارج از کشور خود را با دیگر پیشاهنگان به فرانسه داشت.
فرح دیبا سه سال آخر دبیرستان را در دبیرستان فرانسوی رازی گذراند و دیپلم خود را در سال ۱۳۳۶ گرفت. او در امتحانات دیپلم دبیرستان شاگرد اول شد و از مدرسه اختصاصی معماری پاریس پذیرش گرفت، اما موفق به دریافت بورس تحصیلی نشد.
آشنایی و ازدواج با شاه ایران
فرح قبل از ازدواج در ایران تحصیل کرد و سپس برای ادامه تحصیلات در رشته معماری به فرانسه رفت. در کنار تحصیل، به زبانهای انگلیسی و فرانسوی تسلط پیدا کرد. در اواسط دوران تحصیل، به وسیله اردشیر زاهدی و شهناز پهلوی به محمدرضا پهلوی معرفی شد.
فرح دیبا در منزل شهناز پهلوی در حصارک با محمدرضا پهلوی دیدار کرد و او را تحت تأثیر قرار داد. یک هفته پس از این دیدار، پیشنهاد ازدواج شاه ایران به فرح مطرح شد، هرچند روایات مختلفی در این مورد وجود دارد.
محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی در ۳۰ آبان ۱۳۳۸ نامزد کردند و صاحب چهار فرزند به نامهای رضا پهلوی، فرحناز، علیرضا و لیلا شدند. متأسفانه، لیلا و علیرضا به ترتیب در سالهای ۱۳۸۰ و ۱۳۸۹ خودکشی کردند.
فرح کمی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ به همراه شاه ایران را ترک کرد و پس از اقامت در چندین کشور، تا زمان مرگ شاه در مصر، در کنار او بود.
پس از انقلاب و ترک ایران
محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی در ۲۶ دی ۱۳۵۷ تهران را ترک کردند. در اسوان، رئیسجمهور مصر، انور سادات، با همسر و دخترش در پای پلکان هواپیما از زوج سلطنتی استقبال کرد. پس از سفر به کشورهای مصر، اردن، آمریکا و باهاما، شاه بیمار سرانجام به مصر بازگشت و همانجا درگذشت و دفن شد.
فرح پهلوی در سال ۲۰۰۳ میلادی، دومین کتاب خود به نام “کهن دیارا، خاطرات فرح پهلوی” را منتشر کرد.
نقد کتاب خاطرات فرح پهلوی
آیلین شولینو، رئیس دفتر روزنامه نیویورک تایمز، در نقدی بر کتاب خاطرات فرح پهلوی، این سوال را مطرح میکند که اگر وی همهچیز را در ایران ترک کرده، چطور خانواده سلطنتی در طی این سالها خود را اداره کردهاند؟ او جملهای از رضا پهلوی نقل میکند که گفته است به دلیل سوء مدیریت مشاور خود، ۲۵ میلیون دلار از سرمایه خود را از دست دادهاند. شولینو همچنین به این موضوع اشاره میکند که فرح در کتاب خود حقایقی همچون دست داشتن سرویس اطلاعاتی آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد را ذکر نکرده است.
روایت حسین فردوست از آشنایی شاه با فرح
ارتشبد حسین فردوست، دوست و محرم اسرار شاه، جریان آشنایی شاه با فرح را چنین روایت میکند: “فرح برای اخذ کمک مالی به سراغ اردشیر زاهدی در حصارک میرود. در حصارک ویلایی بود که اردشیر زاهدی و رفقایش منتظر شکار دخترها و زنها مینشستند. زاهدی به محمدرضا تلفن میزند و میگوید دختری اینجا آمده و اگر اجازه بدهید او را بیاورم.” محمدرضا پذیرفت و بدون تحقیق قبلی، فرح را به فرودگاه برد و در هواپیما به وی پیشنهاد ازدواج داد که فرح بلافاصله قبول کرد.
زندگی کنونی فرح پهلوی
فرح پهلوی اکنون گاه در ایالات متحده آمریکا و گاه در فرانسه زندگی میکند.
در سال ۲۰۰۴، دولت ایران به دعوت از فرح پهلوی از سوی دولت اردن برای حضور در مراسم عروسی ولیعهد اردن و همچنین حضور او در مراسم عروسی ولیعهد اسپانیا اعتراض کرد.
منبع: لایفاتک
