ناوهای پهپادبر (Drone Carriers) کشتیهایی هستند که به طور خاص برای حمل، پرتاب، و بازگرداندن پهپادها طراحی شدهاند. این ناوها میتوانند به عنوان پایگاههای شناور برای عملیات پهپادی عمل کنند که میتواند شامل ماموریتهای شناسایی، جمعآوری اطلاعات، یا حتی حملات هدفمند باشد.
آمریکا، چین، روسیه و جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی هستند که از این قابلیت استراتژیک در دریا استفاده کردهاند. ناو USS America (LHA-6) – این ناو آمریکایی از کلاس آمفیبیوس است که توانایی عملیات با پهپادها را دارد. اگرچه به طور اصلی برای عملیات آبی-خاکی طراحی شده، اما میتواند پهپادهای مختلف را پشتیبانی کند و به عنوان یک پلتفرم برای آزمایش و توسعه عملیات پهپادی نیز استفاده میشود.
چین نیز در حال توسعه ناوهایی برای پشتیبانی از پهپادها است. به عنوان مثال، ناوهای کلاس Type 075، هرچند که بیشتر به عنوان ناوهای هلیکوپتربر شناخته میشوند، اما پتانسیل بالقوه برای پشتیبانی از پهپادها را دارند، به خصوص در عملیاتهای نزدیک به ساحل.
ناو پهپادبر شهید باقری که به سفارش نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ساخته شده است، نتیجه تغییر کاربری کشتی کانتینری پرارین در بازه زمانی ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴ است. این کشتی با اضافه شدن یک باند پرش مایل مشابه ناوهای هواپیمابر سبک، به یک ناو پهپادبر پیشرفته تبدیل شد. نام این ناو به افتخار شهید بهمن باقری، یکی از فرماندهان سپاه که در جریان پاتک نیروهای عراقی در فاو در سال ۱۳۶۷ شهید شد، انتخاب شده است.
در طول آزمایشهای دریایی، شهید باقری توسط دو کشتی دیگر که به عنوان حامل پهپاد نیز تغییر کاربری دادهاند، یعنی شهید مهدوی و شهید رودکی، همراهی میشد. این سهگانه نمایانگر افزایش قابل توجهی در قابلیتهای دریایی ایران است.
به گفتهی سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه: «این شناور یک ناو پهپادبر است. برد ناو شهید باقری نسبت به شناور شهید مهدوی افزایش یافته و از ۱۹ هزار مایل دریایی فراتر رفته است. این شناور علاوه بر داشتن یک ناوگروه در داخل خود، باند پرواز ۱۸۰ متری هم دارد که هواپیما میتواند از روی آن حرکت کرده و به پرواز درآید و در بازگشت هم میتواند بر روی آن بنشیند.»
شناور شهید باقری دارای طول ۲۴۰ متر و ارتفاع ۲۱ متر است و به بالگرد، موشک و پهپاد مجهز شده است. این ناو ظرفیت حمل ۶۰ پهپاد و ۳۰ شناور موشکانداز را دارد. طراحی آن شامل عرشه شیبداری است که کارایی پرتاب هواپیماها را افزایش میدهد و به آنها کمک میکند با سرعت بیشتری از روی ناو بلند شوند. علائم راهنمایی مشخصی نیز بر روی عرشه وجود دارد که برای هدایت هواپیماها هنگام نشست و برخاست استفاده میشود.
پهپادهای با برد بلند و عمودپرواز گزینههای مناسبی برای این ناو هستند. همچنین ممکن است از این ناو برای پرتاب موشکهای کروز استفاده شود. نیاز ایران به گسترش توان پهپادی و ایجاد سکوی دریایی برای استفاده از پهپادها در عملیاتهای شناسایی و رزمی در آبهای دوردست، یکی از انگیزههای اصلی ساخت این پروژه بود. با پیشرفت فناوری پهپاد در ایران، چنین ناوی میتواند نقش مهمی در تقویت قدرت دریایی ایفا کند. ساخت این ناو نتیجه الگوگیری از تجربیات جهانی در زمینه ساخت ناوهای هواپیمابر و پهپادبر است.
تحریمهای بینالمللی علیه ایران این کشور را به سوی خودکفایی نظامی سوق داده است. ساخت ناو شهید باقری نیز بخشی از این تلاشها برای ایجاد تجهیزات پیشرفته و بومی در شرایط محدودیتهای خارجی محسوب میشود. همچنین، ایران برای تقویت بازدارندگی استراتژیک و حضور قدرتمند در آبهای منطقهای و بینالمللی به چنین تجهیزاتی نیاز دارد. این ناو با هدف افزایش قدرت چانهزنی در تعاملات بینالمللی و تأمین امنیت دریایی طراحی شده است. ورود شهید باقری نگرانیهایی را در میان دشمنان منطقهای، به ویژه اسرائیل، به دلیل پتانسیل آن برای استفاده در جنگ نامتقارن و عملیات نظارتی در مناطق مورد مناقشه ایجاد کرده است.
ویژگیهای ناو پهپادبر شهید باقری در یک نگاه
- عرشه و ابعاد:
- عرشهای به طول ۱۸۰ متر دارد که امکان برخاست و فرود پهپادها و هواپیماهای کوچک را فراهم میکند.
- طراحی خاص عرشه شامل شیب برای تسهیل پرواز و همچنین علائم راهنمایی برای هدایت هواپیماها است.
- تواناییها:
- قادر به حمل حدود ۳۰ شناور تندرو موشکانداز از کلاس عاشورا در بخش زیرین است.
- به موشکهای با برد ۱۸۰ کیلومتر و پهپادهای برد بلند و عمودپرواز مجهز شده است.
- امکان استفاده برای پرتاب موشکهای کروز نیز در نظر گرفته شده است.
- کاربرد و هدف:
- این ناو برای مأموریتهای شناسایی، حمله موشکی، و تقویت قدرت دریایی ایران در آبهای منطقه طراحی شده است.
- به دلیل ابعاد کوچکتر نسبت به ناوهای هواپیمابر استاندارد، به عنوان یک ناو پهپادبر طبقهبندی میشود که دستاوردی مهم برای ایران در این حوزه به شمار میآید.
تأثیرات استراتژیک ناو پهپادبر شهید باقری برای ایران
ناو پهپادبر شهید باقری که به تازگی تکمیل شده و در خلیج فارس مستقر گردیده، فرصتهای بسیاری برای سازمان رزم دریایی ایران فراهم میآورد. نخستین مزیت آن حل مشکل دسترسی به مناطق دوردست، جزایر و تأسیسات دریایی به خصوص در اقیانوس هند است. این شناور با باند پرواز و استفاده از سیستمهای مختلف، امکان پرتاب پهپادها به سرعت و به راحتی را فراهم میآورد. همچنین، هزینههای پایین پرتاب پهپادها از روی این ناو به ایران این امکان را میدهد که عملیات شناسایی و مراقبت را با کمترین هزینه در گستره وسیعی از آبهای پیرامونی انجام دهد.
مزایای استراتژیک ناو پهپادبر شهید باقری
دومین مزیت این ناو، توانایی ایران در رصد و کنترل آبهای آزاد و اقیانوسها، به ویژه در برابر قدرتهای دریایی بزرگ است. پهپادهای ایرانی قادرند به رصد و مراقبت از شناورهای تجاری و نظامی پرداخته و منافع ملی کشور را با کمترین هزینه تأمین کنند. این قابلیت همچنین در برابر تهدیدات دزدان دریایی و برای حفاظت از ناوگان تجاری در سواحل پرخطر به کار میآید.
سومین مزیت، کاهش آسیبهای ناشی از شرایط سخت آب و هوایی و تلاطم دریا به تجهیزات شناورهای بزرگ است. پهپادها با توانایی انجام عملیات شناسایی و رزمی در شرایط دشوار، وابستگی به حضور فیزیکی شناورهای سنگین در این آبها را کاهش میدهند. همچنین، پیشرفتهای رادارگریزی پهپادهای ایرانی باعث شده است که آنها بتوانند مأموریتهای شناسایی را بدون شناسایی توسط رادارهای پیشرفته دشمن انجام دهند، حتی بر روی ناوهای هواپیمابر آمریکایی.
در نهایت، با توجه به تمرکز دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران بر گسترش نفوذ در اقیانوس هند و تقویت نیروی دریایی، این ناو پهپادبر میتواند موقعیت ایران را به عنوان یک قدرت فرامنطقهای ارتقا دهد و هزینه هرگونه اقدام نظامی علیه کشور را برای دشمنانش بالا ببرد.
