دیگر چیزی به شب یلدا، طولانیترین شب سال و یکی از کهنترین جشنهای ایرانی که جایگاه ویژهای در فرهنگ کشورمان دارد، نمانده است.
چرا به شب یلدا «شب چله» هم گفته میشود؟
شب یلدا در واقع آغاز اولین دوره چهلروزه فصل زمستان است و به همین دلیل به آن شب چله نیز گفته میشود. بهطور کلی ایرانیان قدیم در هر سال، سه چله را گرامی میداشتند که شامل یک دوره چهلروزه در تابستان و دو دوره چهلروزه در زمستان بود. چله تابستان که به «چله تموز» نیز معروف است، شامل چهل روز اول تابستان است. طبق رسوم ایران باستان، روز اول تیرماه (بلندترین روز سال) آغاز چله تموز میباشد و تا دهم مرداد ادامه دارد. چله تموز همانند شب یلدا از اهمیت ویژهای نزد ایرانیان برخوردار بود.
دو دوره چله زمستانی با عنوان «چله بزرگ» و «چله کوچک» شناخته میشوند. چله بزرگ از اول دیماه تا دهم بهمن شامل چهل روز کامل و چله کوچک از یازدهم تا سیام بهمن شامل بیست روز و بیست شب است که مجموعاً چهل روز و شب میشود. شب یلدا در واقع شب آغازین چله بزرگ و میان آخرین روز پاییز و اولین شب زمستان قرار دارد.
معنای واژه یلدا و منشأ آن
واژه یلدا از زبان سریانی گرفته شده است. طبق لغتنامه دهخدا، یلدا واژهای سریانی و به معنای تولد است و از آنجاکه شب چله با میلاد مسیح همزمان است، به آن شب یلدا نیز گفته میشود. اما واژه یلدا چگونه وارد زبان فارسی شده است؟
در قرن اول میلادی، تعداد زیادی از مسیحیان شرقی در قلمرو اشکانیان و ساسانیان ساکن شدند. در این دوره، ایرانیان با «یلدای مسیحیان نسطوری» آشنا میشوند. یلدا در زبان سریانی به معنای تولد است و مسیحیان سریانی این واژه را برای کریسمس بهکار میبردند. از اینجا بود که نام یک جشن مسیحی وارد فرهنگ غیرمسیحی شد و بهتدریج ایرانیان نیز برای توصیف آخرین شب پاییز از هر دو واژه یلدا و شب چله استفاده کردند.
چرا در شب یلدا هندوانه میخوریم؟
خانوادههای ایرانی در شب یلدا به دور هم جمع میشوند و با خوردن آجیل، شیرینی و میوههایی مانند انار و هندوانه، شاهنامهخوانی و گرفتن فال حافظ این شب را جشن میگیرند.
هندوانه یکی از ارکان اصلی سفره شب یلدا است. اما چرا هندوانه؟
برخی بر این باورند که خوردن هندوانه برای جلوگیری از بیمار شدن در زمستان مفید است. در حقیقت، باور بر این است که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید، در طول زمستان سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد. این باور با خواص بیشمار هندوانه که سرشار از ویتامینهای A، B و C است، مطابقت دارد.
برخی دیگر معتقدند که هندوانه یادآور گرمای تابستان است و خوردن آن در شب یلدا میتواند نشانه دوستی، عشق، آبادانی و شروعی گرم برای زمستان باشد.
منبع: لایفاتک